Spacerując piękną doliną Cürüksu, można natknąć się na miejsce niezwykłe. Na pierwszy rzut oka można odnieść wrażenie, że pośród bujnej zieleni, w promieniach palącego słońca, wyłaniają się wzgórza pokryte lodem, pośród których rozlewa się błękitna, jakby arktyczna woda. To nie halucynacja, choć to, co widać, w rzeczywistości nie jest lodowcem. To wapienne tarasy, jeden z najniezwyklejszych tworów natury.
Co oznacza Pamukkale?
Nazwa Pamukkale jest zlepkiem dwóch tureckich słów: „pamuk” i „kale”. Pierwsze oznacza „bawełna”, a drugie – „zamek” lub „twierdza”. Pamukkale to zatem Bawełniany zamek. Dość często można się spotkać z opiniami, według których to piękne miejsce zawdzięcza swoją nazwę wrażeniu, jakie sprawia – skały mają wyglądać, jakby pokrywała je bawełna. Geneza jest jednak nieco inna.
Na południowo-zachodnim wybrzeżu Turcji uprawa bawełny stanowi istotną gałąź gospodarki. Po zebraniu włókna, układa się je na składowiskach. Wielkie stosy włókna przypominają wysokie, białe góry. To nasuwa jednoznaczne skojarzenie z białymi tarasami, które z oddali wyglądają jak wzgórza pokryte śniegiem lub lodem.
Gdzie się znajduje Pamukkale?
Niewielka miejscowość Pamukkale znajduje się w południowo-zachodniej Turcji, w dolinie Cürüksu. W starożytności to miejsce było znane jako dolina Lycos. Miasteczko znajduje się w odległości niecałych 20 kilometrów od Denizli, a od egejskiego wybrzeża Turcji dzieli je dystans około 200 kilometrów.
Pamukkale często jest nazywane przyrodniczym cudem świata. Nie bez powodu, bo właśnie tam można podziwiać słynne białe tarasy, przez które przelewa się krystaliczna woda.
Ciekawostki o Pamukkale
Wapienne skały tworzą zapierającą dech w piersiach scenerię. Ich naturalna biel kontrastuje z zieloną szatą, porastającą dolinę. Nic dziwnego, że każdego roku tłumnie ściągają tam turyści z całej Europy (i nie tylko).
Popularność tego miejsca sprawiła, że wokół wspaniałych formacji jak grzyby po deszczu zaczęły wyrastać hotele i inne obiekty infrastruktury turystycznej. To przyczyniło się do degradacji środowiska naturalnego. Żeby zapobiec dalszym szkodom, władze Turcji objęły cenny obszar ochroną, tworząc park narodowy.
W 1998 roku Pamukkale zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Część hoteli została zamknięta. Zlikwidowano też trasę turystyczną prowadzącą przez tarasy. Dla zwiedzających dostępna jest tylko południowa część, biegnąca wzdłuż sztucznego kanału zasilającego tamtejsze baseny. Wejście na trawertyn jest możliwe wyłącznie po zdjęciu obuwia.
Jak powstało Pamukkale?
Wspaniały cud natury zaczął formować się wiele tysięcy lat temu, gdy tamtejsze tereny nawiedziło silne trzęsienie ziemi (Pamukkale leży na linii uskoku tektonicznego). Wstrząsy doprowadziły do przesunięcia koryta rzeki Menderes. Na powierzchnię zaczęła wybijać woda termalna. Spływając po zboczach wzgórza, utworzyła fantazyjne kaskady.
Gorąca woda, bogata w dwutlenek węgla i związki wapnia, szybko stygła na powierzchni, w wyniku czego wytrącał się z niej węglan wapnia. Pozostawiała po sobie osad, który z czasem stworzył piękne białe tarasy. Porowate skały, które powstały w wyniku tego procesu, są nazywane trawertynami.
Czasy starożytne
Tamtejsze gorące źródła robiły furorę już w starożytności. Antyczni Grecy wiedzieli, że ciepła źródlana woda ma właściwości lecznicze i pomaga łagodzić liczne dolegliwości, w tym reumatologiczne i skórne.
W 500 roku p.n.e. na obszarze dzisiejszego Pamukkale istniała miejscowość o nazwie Cydera, będąca miejscem kultu bogini uosabiającej Ziemię. W II stuleciu p.n.e. (około 190 roku p.n.e.) Eumenes II, król Pergamonu, założył tam miasto Hierapolis. Nazwa prawdopodobnie była hołdem dla Hiery – żony Telefosa, mitycznego założyciela królestwa, którym władał Eumenes.
Hierapolis w czasach rzymskich
Ostatni król Pergamonu zmarł w 133 roku p.n.e. Wówczas uzdrowiskowe miasto znalazło się pod panowaniem rzymskim. Szybko zyskało sławę w całym antycznym świecie. Chcąc przekonać się o leczniczych właściwościach gorących źródeł, ściągali tam przybysze z Azji Mniejszej i całego basenu Morza Śródziemnego. To znacząco przyczyniło się do rozwoju miasta.
Pamukkale w Turcji / fot. Wikimedia Commons
W czasach imperium był to potężny, sprawnie prosperujący ośrodek i to nie zmieniło się także po 395 roku, kiedy nastały czasy bizantyjskie. Prace wykopaliskowe dowiodły, że miasto początkowo zajmowało obszar prostokąta o wymiarach 1000 na 800 metrów. W szczytowym okresie rozrosło się do znacznie większych rozmiarów. Mieszkało tam wtedy kilkadziesiąt tysięcy osób.
Jak wyglądało starożytne miasto?
Przez sam środek Hierapolis przebiegała główny trakt, tzw. ulica Frontinusa, którą po obu stronach wieńczyły bramy (wybudowane w czasach rzymskich). Miała długość ok. jednego kilometra. Wzdłuż drogi mieściły się domy, lokale handlowe i budynki administracyjne. W czasach greckich zdobił ją portyk.
W centrum rozpościerała się okazała agora, wybudowana w II stuleciu. Była otoczona portykami i przylegała do niej bazylika. We wschodniej części rynku mieściła się stoa.
Na górujących nad miastem wzgórzach starożytni wybudowali dwa amfiteatry. Jeden wznieśli Grecy, natomiast drugi – Rzymianie. Ten rzymski oferował miejsca dla dwunastu tysięcy osób. Był używany do 1354 roku. W pobliżu wybudowano świątynię Apolla. Powstała w czasach hellenistycznych, ale uległa zniszczeniu w 60 roku, w wyniku trzęsienia ziemi. do dziś zachowały się ruiny odbudowanej świątyni z III wieku.
Zagłada Hierapolis
Miasto wybudowano na aktywnym sejsmicznie obszarze, co finalnie stało się powodem jego upadku. Na przestrzeni lat wspaniałe Hierapolis kilkukrotnie było nawiedzane przez trzęsienia ziemi. Najsilniejsze rozpętało się w 1354 roku. Większość zabudowań zniknęła z powierzchni ziemi. Po tym wydarzeniu miasta nie odbudowano, a mieszkańcy, którzy przetrwali kataklizm, opuścili je na dobre.
Atrakcje Pamukkale
Największą atrakcją Pamukkale są oczywiście białe tarasy. W wielu miejscach na Ziemi trawertyn utworzył fantazyjne formacje, ale nigdzie indziej nie przybierają postaci one tak okazałe, jak w Pamukkale. Udostępniona dla odwiedzających to miejsce ścieżka mierzy kilkaset merów długości i prowadzi na samą górę.
Wzdłuż drogi powstały sztuczne baseny (dziś już niemal w całości pokryte białym osadem), w których można zażyć relaksującej i podobno zdrowotnej kąpieli. Jak wspomnieliśmy wcześniej, dostęp do naturalnych tarasów jest ograniczony ze względu na konieczność ochrony cennego obszaru. U szczytu wyznaczono trasę spacerową, z której rozpościera się fantastyczny widok.
Zabytki w Pamukkale
Ruiny starożytnego miasta są zlokalizowane w niewielkiej odległości za białymi tarasami. Będąc w Pamukkale, po prostu nie można ominąć tego miejsca. Pozostało tam sporo pamiątek po czasach antycznych i bizantyjskich, a żeby zobaczyć większość z nich, wystarczy przespacerować się główną ulicą.
Brama miejska
Wśród ruin można podziwiać imponujący łuk Domicjana, czyli bramę miejską wybudowaną po stronie północnej, flankowaną dwiema wieżami. Niedaleko łuku znajdują się ruiny budynku, w którym mieściły się miejskie latryny.
Ulica Frontiusa
Wzdłuż głównej drogi uwagę zwracają pozostałości po wspaniałej kolumnadzie głównej ulicy. Zachowały się ruiny zabudowań, a ulicę pokrywa starożytny bruk.
Obiekty sakralne
Do dziś podziwiać można także pozostałości plutonium, czyli najstarszego miejsca kultu w mieście. Wzniesiono je w miejscu nazywanym Jaskinią Demonów. Kapłani składali tam bezkrwawe ofiary ze zwierząt. Bezkrwawe, bo uśmiercały je trujące wyziewy wydobywające się spod ziemi, a dokładnie – dwutlenek węgla w dużym stężeniu.
Poza plutonium zachowały się też ruiny wspaniałej świątyni Apolla. Okazały budynek z trzech stron otaczała perystaza z doryckimi kolumnami.
Basen Kleopatry
Ciekawą atrakcją jest basen Kleopatry (nazywany też świętą sadzawką), który w antyku stanowił centrum uzdrowiska. Na dnie znajdują się zatopione kolumny, doskonale widoczne przez taflę krystalicznie czystej wody. Każdy może zażyć tam kąpieli (podobno odmładzającej), o ile wcześniej uiści opłatę. Nazwa łączy to miejsce z władczynią Egiptu, ale najprawdopodobniej Kleopatra nigdy nie gościła w Hierapolis, a przynajmniej nie ma na to dowodów.
Nekropolia
Niemałą atrakcją jest też starożytna nekropolia. To najstarsze miejsce pochówku w Turcji. Można tam podziwiać kilkadziesiąt tysięcy nagrobków, a każdy prezentuje inny styl.
Teatr rzymski
Antyczny teatr jest jednym z najlepiej zachowanych zabytków w mieście. Podzielona na dwie części widownia jest wkomponowana w zbocze góry. U jej stóp rozpościera się scena, którą zdobiły liczne posągi i płaskorzeźby.
